De wet die ons allemaal wil laten meedoen
In 2009 sprak ik in mijn functie van Wajong Ambassadeur met (toen nog) VVD fractievoorzitter Mark Rutte. Op mijn bedenkingen dat de Wajong-regelingen onvoldoende perspectief boden op werk voor Wajongers vroeg hij of ik het Participatieplan van de VVD al kende. Dat plan kenmerkte zich, volgens Rutte’s bevlogen relaas, bij uitstek door concreet uit te gaan van de mogelijkheden om te werken en niet naar de beperkingen van mensen. ‘Voor mensen die iets van hun leven willen maken, biedt ons plan concrete perspectieven’, zo verzekerde mijn voornaamgenoot mij. Zijn filosofie was niet bepaald nieuw maar de uitwerking van het VVD Participatieplan daarentegen wel. Zo voorzag het onder meer in een herkeuring van alle mensen die in de Wajong zitten.
Nu, vijf jaar later, is de VVD voorman een aantal jaar premier en heeft zijn partij samen met de Partij van de Arbeid meer dan een jaar lang gesleuteld aan dit plan dat inmiddels de Participatiewet is gaan heten. Die wet, zoveel is zeker, wordt per 1 januari 2015 van kracht.
Iedereen die een Wajong-uitkering van UWV of een uitkering van de gemeente ontvangt, krijgt ermee te maken. In een tweeluik over de Participatiewet beschrijf ik de bedoelingen en de plannen rondom de Participatiewet. In ‘De Vriendschap’ van najaar/winter schets ik de welke kansen en onzekerheden de BVKM-werkgroep Maatschappelijke Participatie voor kleine mensen ziet.
De bedoeling
Iedereen moet maatschappelijk volwaardig mee kunnen doen. Daar is iedereen het wel over eens. Met de maatregelen in de Participatiewet wil het kabinet de kans op werk voor mensen met een beperking vergroten. Bovendien wil de regering met de invoering ervan een bezuinigingsslag maken.
Samenvoeging regelingen
De Participatiewet voegt diverse uitkeringsregelingen, de bijstandsuitkeringsregeling (Wet Werk en Bijstand), de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) en de Wajong samen. Er is straks één regeling voor mensen die vanwege hun beperkingen extra ondersteuning nodig hebben om betaald werk te verkrijgen en te behouden. De verwachting is dat door de samenvoeging, de uitvoering van deze regelingen zal vereenvoudigen en (dus) goedkoper zal maken. Een deel van de bezuinigingen is hierop gebaseerd.
Sociale werkvoorziening
De Sociale Werkvoorziening (SW) is een succesvolle manier om mensen met beperkingen onder begeleiding passend werk te bieden. Er zijn momenteel ongeveer 100.000 SW-medewerkers werkzaam. Het wordt echter ook als erg kostbaar ervaren omdat de mensen in de SW recht hebben op een volwaardig CAO-loon. Daar komen de kosten voor begeleiding nog bij. In 2010 betaalde de overheid gemiddeld per SW-medewerker 27.000 euro per jaar.
Met de invoering van de Participatiewet kunnen er geen nieuwe mensen meer in de Sociale Werkvoorziening instromen. Wel blijft de Sociale Werkvoorziening (SW) bestaan voor mensen die per 31 december 2014 een arbeidsovereenkomst hebben met een Sociaal Werkbedrijf. Verder krijgen de gemeenten geld om 30.000 beschutte werkplekken te creëren voor de mensen die daar op aangewezen zijn.
Herkeuring Wajong
Alle Wajongers, momenteel zijn dit er 240.000, zullen opnieuw worden beoordeeld op arbeidsvermogen. Dat wil zeggen dat er gekeken wordt welke mogelijkheden er zijn om – ondanks de beperking – betaald werk te kunnen verrichten. De verwachting is dat bij ongeveer 100.000 mensen de beperkingen zodanig zijn dat zij geen mogelijkheden hebben om betaald werk te verrichten. Voor deze groep mensen zal een Wajong-uitkering beschikbaar blijven van 75% van het Wettelijk Minimumloon (WML). Per 2018 zal deze uitkering overigens worden verlaagd naar 70% van het WML. Het UWV zal deze uitkeringen gaan verstrekken.
Van ongeveer 140.000 Wajongers, zo is de verwachting, zullen wel mogelijkheden om te werken worden vastgesteld. Van deze groep hebben 60.000 mensen al één of andere vorm van betaald werk. Voor 80.000 mensen zal dus een traject richting passend werk worden ingezet. De mensen die voor de invoering van de Participatiewet al een Wajong-uitkering hadden, zullen door UWV worden ondersteund richting werk.
De herbeoordeling, zo wil het plan, zal in de periode 2015–2017 plaatsvinden en zal worden uitgevoerd door UWV. Mensen die na 1 januari 2010 in de Wajong terechtgekomen zijn, zullen als eerste worden herkeurd.
‘Nieuwe’ werkzoekenden met een beperking die ondersteuning richting betaald werk nodig hebben, zullen vanaf 1 januari 2015 in eerste instantie bij de gemeente moeten aankloppen. Als bij de aanvraag en keuring blijkt dat de beperkingen dusdanig zijn dat betaald werk niet voor hen is weggelegd, hebben zij recht op een Wajong-uitkering van het UWV.
Afspraken
Meer mensen volwaardig werk bieden, dat is het plan. Maar dan moet er wel werk beschikbaar zijn en van werkgevers zal ook meer worden gevraagd om mensen met arbeidsbeperkingen in dienst te nemen.
In april 2013 is er een Sociaal Akkoord gesloten tussen vakbonden en werkgevers. In het Sociaal Akkoord is afgesproken dat het bedrijfsleven en de overheid (tot 2026) gezamenlijk 125.000 extra banen willen gaan creëren voor mensen met beperkingen. Dat is heel wat. Het bijzondere aan deze afspraken is bovendien dat deze niet vrijblijvend zijn. Er is nu een stok achter de deur.
Quotumwet
Die stok achter de deur is de Quotumwet. Deze Quotumwet is, in verband met de gemaakte afspraken in het Sociaal Akkoord, nog niet in werking getreden. De Quotumwet bepaalt dat alle bedrijven die 25 medewerkers of meer in dienst hebben, te maken krijgen met extra heffing voor het arbeidsongeschiktheidsfonds als hij onvoldoende werk beschikbaar stelt voor mensen met een arbeidsbeperking. Hoe dit er precies uit gaat zien en welke percentages hierbij gaan gelden is nog niet bekend. Wel is bekend dat als blijkt dat de eerste 10.000 extra banen niet per 1 jan 2016 zijn gerealiseerd, de Quotumwet per 2016 in werking zal gaan treden.
Wat dit voor kleine mensen gaat betekenen, is afhankelijk van de individuele uitkeringssituatie.
Mark de Groot
Werkgroep Maatschappelijke Participatie